Boy tarixdan kuchli kelajak sari: Markaziy Osiyo – yagona madaniyat makoni
Markaziy Osiyo mintaqasi xalqaro maydonda O‘zbekistonning ustuvor yo‘nalishi sifatida, hamkorlikning asosiy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
O‘zbekiston va Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi munosabatlarning bugungi darajasi davlat rahbarlarining o‘z xalqining milliy qadriyatlarini asrab-avaylash va yuksaltirish borasida hamkorlikdagi harakatlari samarasi ekanini mamnuniyat bilan qayd etish mumkin.
Tarixga nazar tashlasak Markaziy Osiyo mintaqasi, ya’ni O‘zbekiston, Qozog‘iston, Tojikiston, Turkmaniston va Qirg‘iz Respublikalarining har sohada hamkorlik aloqalari uzoq o‘tmishga borib taqaladi.
Bugungi kunda Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasida ikki tomonlama va ko‘p tomonlama hamkorlikning barcha sohalari, jumladan, madaniy-gumanitar sohada ham ochiq, samarali va faol muloqot olib borilmoqda.
O‘zbekistonning madaniy diplomatiyasi rivojlanib,
“yumshoq kuch” vositasi sifatida shakllanib bormoqda.
O‘zbekiston mintaqa davlatlari bilan madaniyat sohasida keng ko‘lamli hamkorlikni amalga oshirib kelmoqda.
Qozog‘iston Respublikasi bilan madaniyat sohasidagi hamkorlik
Xususan, mintaqa mamlakatlaridan O‘zbekiston Respublikasi bilan Qozog‘iston Respublikasi o‘rtasidagi madaniy-gumanitar aloqalar alohida o‘rin tutadi. Tomonlar o‘rtasidagi hamkorlik 1994-yil 10-yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasi Hukumati bilan Qozog‘iston Respublikasi Hukumati o‘rtasida madaniyat, sog‘liqni saqlash, fan, ta’lim, turizm va sport sohalarida hamkorlikni chuqurlashtirish to‘g‘risidagi Bitim” asosida amalga oshirib kelinmoqda.
2018-yil Qozog‘istonda O‘zbekiston yili, 2019-yil O‘zbekistonda Qozog‘iston yili deb e’lon qilindi. Mana shu qarorlarning o‘zi ham ikki davlat o‘rtasidagi ochiq va konstruktiv do‘stona munosabatlar o‘rnatish istagining yorqin natijalaridan biridir.
Shuningdek, 2022-2024-yillarda Ostona shahrida “O‘zbekiston madaniyati kunlari”, 2023-yilda (18-24-iyun) Toshkent, Samarqand va Buxoro shaharlarida “Qozog‘iston madaniyati kunlari” tashkil etildi.
Hamkorlik xronologiyasiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, 2019-2024-yillarda 60 marotabadan ortiq konsert-tomosha tadbirlari, xalqaro festivallar, teatr gastrollari sohasidagi madaniy almashinuvlar tashkil etildi.
Qirg‘iz Respublikasi bilan madaniyat sohasidagi hamkorlik
O‘zbekiston Respublikasi va Qirg‘iz Respublikasi o‘rtasidagi madaniy hamkorlik ham so‘nggi yillarda sifat jihatidan yanada yangi bosqichga ko‘tarilib bormoqda.
1994-yil 16-yanvarda imzolangan “O‘zbekiston Respublikasi Hukumati bilan Qirg‘iziston Respublikasi Hukumati o‘rtasida madaniyat, sog‘liqni saqlash, fan, ta’lim, turizm va sport sohasida hamkorlikni chuqurlashtirish to‘g‘risidagi bitim” Madaniy hamkorlik uchun huquqiy asos sifatida xizmat qilmoqda.
So‘nggi yillarda ikki davlat o‘rtasida madaniy-gumanitar sohadagi hamkorlik sezilarli darajada rivojlandi.
O‘zaro hamkorlik aloqalarining 2017-2024-yillar davomidagi dinamikasiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, sohada amalga oshirilgan o‘nlab muvaffaqiyatli tadbirlar va qo‘shma loyihalarga guvoh bo‘lamiz.
Xususan, bir necha yillik tanaffusdan so‘ng, 2017-yilda Qirg‘iz Respublikasining Bishkek va O‘sh shaharlarida “O‘zbekiston madaniyat kunlari”ning o‘tkazilgani hamda 2024-yilda O‘zbekistonda “Qirg‘iz Respublikasi madaniyat kunlari”ning tashkil etilishi tarixiy voqealardan biri bo‘ldi.
Xususan, o‘tgan davrda teatr sohasida hamkorlik har qachongidan ham rivojlandi, markaziy va chegara oldi shaharlarda joylashgan teatrlar gastrol safarlari an’anaviy tus oldi.
2023-yilning aprel oyida Bobur nomidagi O‘sh davlat akademik musiqali drama teatri binosi O‘zbekiston tomonidan kapital ta’mirlanib, foydalanishga topshirildi. Mazkur teatr yangi binosining qurilganligi ikki davlat o‘rtasida bugungi kunda madaniy hamkorlikka berilgan yuksak baho ekanligidan dalolat ekanligini bildirdilar.
2019-2024-yillar davomida hamkorlikda 40 dan ortiq
konsert-tomosha tadbirlari, xalqaro festivallar, teatr gastrollari va madaniy almashinuvlar tashkil etildi.
Tojikiston Respublikasi bilan madaniyat sohasidagi hamkorlik
2017-2018 yillarda O‘zbekiston Respublikasi va Tojikiston Respublikasi o‘rtasida madaniyat sohasidagi aloqalar rivojlanishning yangi bosqichiga qadam qo‘ydi.
O‘tgan davr mobaynida hamkorlikning huquqiy asosi hisoblanuvchi O‘zbekiston Madaniyat vazirligi va Tojikiston Madaniyat vazirligi o‘rtasida 2018-2020 yillarga mo‘ljallangan, 2022-2023 yillarga mo‘ljallangan, 2024-2026 yillarga mo‘ljallangan madaniy hamkorlik dasturlari imzolandi.
2017-yil hamda 2024-yilda Tojikistonda “O‘zbekiston madaniyati kunlari” tashkil etildi. Mazkur tadbir tojik jamoatchiligi tomonidan katta qiziqish va quvonch bilan kutib olindi.
Shuningdek, 2017-yilda O‘zbekistonda “Tojikiston madaniyati kunlari” tashkil etildi.
So‘nggi yillarda, ikki davlat rahbarlarining yuqori darajadagi rasmiy tashriflari chog‘ida 2018, 2019, 2021, 2022 va 2024-yillarda Toshkent va Dushanbe shaharlarida “Do‘stlik oqshomlari” bo‘lib o‘tishi, ularda O‘zbekiston va Tojikiston san’at ustalari ishtirokida qo‘shma konsertlar namoyish etilishi ijobiy an’anaga aylanib bordi.
Shu kabi navbatdagi tadbir 2024-yilning 18-19-aprel kunlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Tojikistonga amalga oshirgan davlat tashrifi doirasida Dushanbe shahrida tashkil etildi.
18-aprel kuni Dushanbe shahrida joylashgan
“Ko‘hi Borbad” konsert saroyida O‘zbekiston va Tojikiston san’at ustalari ishtirokida “Do‘stlik oqshomi” konsert dasturi tashkil etildi.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Tojikiston Respublikasiga davlat tashrifi doirasida bir guruh o‘zbekistonlik san’atkorlar: Ozodbek Nazarbekov, Munojot Yo‘lchiyeva, Og‘abek Sobirov, Yulduz Usmonovalarga “Tojikiston xalq hofizi”, Yodgor Sa’diyevga “Tojikiston xalq artisti” faxriy unvonlari berildi.
Qolaversa, bir guruh tojikistonlik san’atkorlar: Mirali Do‘stizoda, Ismoil Nazriyev, Furqat Saidzoda, To‘lqin Tojiboyev, Rahmatullo Hoshimovlarga “O‘zbekiston xalq artisti” faxriy unvoni berildi.
2019-2024-yillar davomida hamkorlikda 50 dan ortiq
konsert-tomosha tadbirlari, xalqaro festivallar, teatr gastrollari va madaniy almashinuvlar tashkil etildi.
Turkmaniston Respublikasi bilan madaniyat sohasidagi hamkorlik
O‘zbekiston va Turkmaniston o‘rtasida madaniy sohada aloqalar ham so‘nggi yillar davomida rivojlanib bormoqda.
Ikki davlat o‘rtasidagi madaniyat sohasida hamkorlikni rivojlantirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi va Turkmaniston Madaniyat vazirligi o‘rtasida 2017-2019-yillarga, 2022-2024-yillarga mo‘ljallangan madaniy hamkorlik Dasturlari qabul qilingan bo‘lib, shu asosda hamkorlik aloqalari olib borilmoqda.
Xususan, 2017-2023-2024-yillarda Turkmanistonda “O‘zbekiston madaniyati kunlari” hamda 2022-yilda Turkmanistonda “O‘zbek va Turkman xalqlari do‘stligi festivali”, muvaffaqiyat bilan tashkil etildi.
2019-2024-yillar davomida hamkorlikda 30 ga yaqin konsert-tomosha tadbirlari, xalqaro festivallar, teatr gastrollari va madaniy almashinuvlar bo‘lib o‘tdi.
Mintaqa davlatlari bilan madaniy-gumanitar sohada ko‘p tomonlama sheriklik sohasida ham samarali hamkorlik ishlari amalga oshirilmoqda.
Xususan, 2021-yilda “Xiva – 2021 yilda turkiy dunyo madaniy poytaxti” tadbirlarida ishtirok etish uchun Qozog‘iston, Qirg‘iz Respublikasi, Turkmaniston Madaniyat vazirligi rahbariyati O‘zbekistonga tashrif buyurdi.
2022-yilda Toshkent shahrida o‘tkazilgan MDH Ijodkor va ilmiy ziyolilarining forumi va uning doirasidagi MDHga a’zo davlatlar madaniyat vazirlari majlisida ishtirok etish uchun Qozog‘iston, Qirg‘iz Respublikasi, Tojikiston va Turkmaniston Madaniyat vazirligi rahbariyati O‘zbekistonga tashrif buyurdi.
2023-yilda Toshkent, Samarqand va Buxoro shahrida tashkil etilgan TURKSOY tashkilotining 30 yillik yubileyi doirasidagi tadbirlarda Qozog‘iston, Qirg‘iz Respublikasi va Turkmaniston vakillari faol ishtirok etdi.
O‘zbekiston vakillari ham Qozog‘iston, Qirg‘iz Respublikasi, Tojikiston va Turkmanistonda tashkil etiladigan mintaqaviy va xalqaro tashkilotlar yig‘ilish, majlis va sammitlarida faol ishtirok etib kelmoqdalar.
Mintaqa davlatlari bilan aloqalar YUNESKO, AYSESKO, Shanxay Hamkorlik Tashkiloti, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi, MDH Gumanitar Hamkorlik Davlatlararo Fondi, Turkiy Davlatlar Tashkiloti, Xalqaro turkiy madaniyat tashkiloti – TURKSOY doirasida davom etib, rivojlanib bormoqda.
Bugungi kunda mintaqa davlatlari bilan madaniyat sohasida hamkorlikni yanada rivojlantirish yuzasidan bir qator amaliy ishlar amalga oshirilmoqda.
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash joizki, qadimdan boy tarix va yagona madaniyat makoniga ega Markaziy Osiyo davlatlari bugungi kunda ham hamjihatlikda ko‘pqirrali hamkorlikni davom ettirib kelmoqda, albatta ushbu hamkorli munosabatlarida madaniy diplomatiyaning o‘rni muhimdir.
